به گزارش خبرنگار پایگاه خبری فرا وحدت، مقبره جلال‌الدین محمد بلخی، مشهور به مولوی در قونیه همواره یکی از مکان‌های ارزشمند و پرجاذبه برای علاقه‌مندان به عرفان و فلسفه مولانا بوده است. این مکان نه تنها گنجینه‌ای از تاریخ و فرهنگ است، بلکه با اشعار و آموزه‌های مولوی نیز ارتباطی عمیق دارد.
مصطفی راستی دوست، پژوهشگر و نویسنده، با تحلیل اشعار مولوی و ارتباط آن با بناهای مربوط به طریقت مولویه، این پیوند را تشریح کرد. وی در کتاب پژوهشی «مقبره مولانا در قونیه» به توصیف و تشریح بخش‌های مختلف مزار مولانا چون گنبد مقبره مولوی، سنگ‌کاری، گچ‌کاری، نقاشی، کتیبه‌های مزار مولانا، معرفی فضای مقبره مولوی، مجموعه مولانا در قونیه و چلبی اوغلو در سلطانیه زنجان پرداخته است.
وی گفت: آشنایی من با اشعار مولوی به دوران دبستان و در کتاب فارسی و با حکایت «نحوی و کشتیبان» و «طوطی و بازرگان» آغاز شد. نمی‌دانستم نحوی کیست و معنی شعر برایم مشکل بود. مادرم بانو «پروین شومالی» با روی باز و به گرمی، برای پسر کم‌هوش و بازیگوشش معنی می‌کرد، با زبانی ساده و پر از مهر.
این پژوهشگر ادامه داد: شوق دیار مولانا، مرا به قونیه کشاند. در آنجا در فضای مولانا، این زمزمه‌ها در گوشم پیچید: «نان پاره ز من بستان جان پاره نخواهد شد/ آواره عشق ما آواره نخواهد شد» این اشعار برایم فقط کلمات نبودند، بلکه حقیقت‌هایی بودند که با جان و دل لمسشان کردم.
وی افزود: در واقع، عشق مولانا مرا از کودکِ شیفته واژه‌ها به عاشق راه بی‌پایان درون بدل کرد و این مسیر هنوز ادامه دارد.
راستی‌دوست با درباره واژه «چلبی» توضیح داد: چلبی عنوانی است که در طریقت مولویه به جانشینان و نوادگان مولانا داده می‌شد. این واژه در زبان ترکی عثمانی به معنای آقا، شریف، ادب‌دان یا فرهیخته است و تنها یک احترام لفظی نیست، بلکه اشاره به مقامی معنوی دارد.
وی با اشاره به زندگی مولوی بیان کرد: پس از مولانا، طریقت مولویه ساختار سلسله‌مراتبی پیدا کرد و فرزندانش، به‌ویژه سلطان ولد، نقش مهمی در توسعه آن ایفا کردند. نسل‌های بعدی خاندان مولانا که در رأس طریقت قرار گرفتند، «چلبی» نامیده می‌شدند و در خانقاه مرکزی در قونیه اقامت داشتند.
این پژوهشگر ادامه داد: چلبی‌ها وظایف مهمی داشتند؛ از جمله حفظ سنت‌های مولانا، نظارت بر دراویش و خانقاه‌ها، و همچنین اجرای درست مراسم سماع. مهم‌تر از همه، چلبی‌ها باید از نسل خونی مولانا می‌بودند.
راستی‌دوست بیان داشت: چلبی، واژه‌ای است که به‌معنای بزرگ، پدر یا رهبر نیز به کار می‌رود. ما در دوره مولانا و پس از او چندین چلبی داشته‌ایم. مثلاً یک چلبی‌اوغلو که در زنجان مدفون است، با مولانا حدود ۲۰۰ سال فاصله زمانی دارد. با این حال، در مقبره مولانا نیز چند چلبی دفن شده‌اند. این عنوان، بیش از آن که مخصوص فرزندان حسام‌الدین چلبی باشد، به بزرگان عرفان داده می‌شد؛ کسانی که به مقامی در عرفان می‌رسیدند، چلبی خطاب می‌شدند. به همین دلیل به بزرگان مولویه و عرفان نیز چلبی گفته می‌شد.
وی افزود: مقبره قونیه، پیش از صد سال پس از وفات مولانا بنیان گذاشته شد و سال احداث چلبی‌اوغلو در سلطانیه که به وضوح ثبت شده است، ۱۵۰ سال بعد از آن است. کتیبه‌هایی در چلبی‌اوغلو وجود دارد که نشان می‌دهد کاربری سازه برای سماع بوده است.
این پژوهشگر گفت: در کتابم با نام «مقبره مولانا جلال‌الدین محمد (در قونیه)» بر اساس آنچه مشاهداتم آورده‌ام که در حیاط اصلی خانقاه چلبی اوغلو در زنجان، نشانه‌های برگزاری آیین سماع را پیدا کردم. آن بخش از سازه که کاوش شده، نشان می‌دهد که کف به شدت آسیب دیده و مشخص است که بر اثر ضربات عمودی، به دلیل رقص و پایکوبی، میزان ساییدگی و خرد شدن سنگ‌ها به شدت بالا بوده است. من این را برداشت کردم که این سایش‌ها به دلیل پایکوبی بوده است. همانگونه که مولانا در اشعارش می‌گوید: «به زیر پای بکوبید هر چه غیر وی است/ سماع از آن شما و شما از آن سماع»
راستی‌دوست اضافه کرد: باید بدانیم که سماع‌کنندگان یک حلقه داشتند و به دور آن می‌چرخیدند و می‌رقصیدند. باز هم مولوی اشاره دارد: «حلقه حلقه عاشقان و بی‌دلان/ بر امید بوی دلدار آمدند»
یا در غزلی دیگر می‌گوید: «در حلقه عشاق به ناگه خبر افتاد/کز بخت یکی ماه رخی خوب درافتاد» و یا: «سر فروکن یک دمی از بام چرخ/ تا زنم من چرخ‌ها در پای چرخ»
وی افزود: این کتاب با نگاهی بدیع مقبره مولانا را معرفی می‌کند. کار دیگری که در این کتاب انجام شده است این است که اشعاری از مولوی را که درباره مقبره او بوده است پیدا کردم و در توصیف مقبره، سعی کردم از ابیاتش استفاده کنم و حس و حالی که در اشعار مولوی است را با فضای آرامگاه تطبیق بدهم.
ارسال نظر شما
مجموع نظرات : 0 در انتظار بررسی : 0 انتشار یافته : ۰